Σκέψου ένα σφυρί.
Όχι για να χτίσεις.
Αλλά για να χαλάσεις.
Να χαλάσεις ιδέες.
Να δοκιμάσεις απόψεις.
Να δεις τι στέκει και τι όχι.
Αυτό το “σφυρί”, λέει ο Erick Wilberding, είναι ένα εργαλείο που όλοι έχουμε ανάγκη:
Η Διαλεκτική Ερωτηματολογία.
Ρώτα – Ξαναρώτα – Σκάψε
Ο Σωκράτης δεν έδινε απαντήσεις.
Έκανε ερωτήσεις.
Και ξανά.
Και ξανά.
Μέχρι να καταρρεύσει η ψεύτικη βεβαιότητα του άλλου.
Ή μέχρι να γεννηθεί μια πιο βαθιά κατανόηση.
«Ο ανεξέταστος βίος δεν αξίζει να βιώνεται», έλεγε.
Η διαλεκτική του δεν ήταν νίκη. Ήταν κάθαρση.
Σαν να λες: “Αν δε ρωτήσω, δε θα μάθω. Κι αν δε μάθω, θα ζω με δανεικές σκέψεις.”
Το εργαλείο: 3 απλές ερωτήσεις
Ο Wilberding μάς δίνει ένα εργαλείο σκέψης βασισμένο στον αρχαίο διάλογο:
Όταν κάποιος σου λέει κάτι σημαντικό, ρώτα:
- Τι εννοείς με αυτό;
(Ορισμός – Ποιες λέξεις χρησιμοποιεί; Τι υπονοεί;) - Πώς το ξέρεις;
(Τεκμήρια – Είναι εμπειρία; Άποψη; Στατιστική; Μόδα;) - Τι ακολουθεί από αυτό;
(Συνέπειες – Αν είναι αλήθεια, τι σημαίνει; Αν το πιστεύω, τι αλλάζει;)
Αυτός ο τριπλός έλεγχος είναι σαν αεροφρένο για τον νου.
Σε σταματάει προτού τρέξεις στον γκρεμό του “το άκουσα και μου άρεσε”.
Κριτική σκέψη ≠ Αρνητική σκέψη
Κριτική δεν σημαίνει “όλα λάθος”.
Σημαίνει “δεν τα δέχομαι όλα χωρίς σκέψη”.
Ο Nietzsche το έλεγε αλλιώς:
“Η πεποίθηση είναι πιο επικίνδυνος εχθρός της αλήθειας από το ψέμα.”
Όταν δεν ρωτάς, αφήνεις τις ιδέες να κατοικούν μέσα σου χωρίς άδεια.
Σαν ενοικιαστές που δεν πληρώνουν και σου ρημάζουν το σπίτι.
Στην πράξη: Άκου, Σκέψου, Μίλα
Δες ειδήσεις; Ρώτα “τι εννοούν”, “πώς το ξέρουν”, “τι σημαίνει αυτό”.
Άκουσες έναν guru ή έναν φίλο να λέει “Η ζωή είναι μικρή – κάνε ό,τι θες”;
Σταμάτα.
Ρώτα.
Ξεχώρισε τη ρομαντική ατάκα από την υπεύθυνη στάση ζωής.
Αυτό είναι σκέψη.
Όχι μιζέρια. Όχι στείρα αμφισβήτηση.
Είναι νοητική καθαριότητα.
Το αντίθετο της σκέψης είναι η συνήθεια
Η συνήθεια λέει “τα ξέρω αυτά”.
Η σκέψη λέει “γιατί τα πιστεύω;”
Η συνήθεια επαναλαμβάνει.
Η σκέψη εξετάζει.
Η συνήθεια κοιμάται.
Η σκέψη ξυπνά.
Τι να κρατήσεις
- Η σκέψη χρειάζεται εργαλεία. Όχι μόνο διαίσθηση.
- Η ερώτηση είναι πιο δυνατή από τη δήλωση.
- Η διαλεκτική του Σωκράτη δεν είναι αρχαία. Είναι διαχρονική.
- Η κριτική σκέψη είναι η άμυνα απέναντι στην πλάνη, την προπαγάνδα, τον φανατισμό.
- Μην είσαι σίγουρος. Να είσαι ανοιχτός.
Όπως θα έλεγε κι ο Lou Marinoff στο “Πλάτωνας, όχι Prozac!”:
“Η φιλοσοφία δεν είναι πολυτέλεια. Είναι εργαλείο επιβίωσης.”
Αυτό το εργαλείο είναι εσύ.
Αν μάθεις να το κρατάς καλά.
Lou Marinoff
Ο Lou Marinoff είναι σύγχρονος φιλόσοφος και συγγραφέας, γνωστός για το έργο του που φέρνει τη φιλοσοφία κοντά στην καθημερινή ζωή. Μέσα από το βιβλίο του «Πλάτωνας, όχι Prozac!» δείχνει πώς η φιλοσοφία μπορεί να γίνει πρακτικό εργαλείο για την αντιμετώπιση προβλημάτων και την αυτογνωσία, προσφέροντας εναλλακτική λύση στην ψυχοθεραπεία.
Erick Wilberding
Ο Erick Wilberding είναι εκπαιδευτικός και ομιλητής TEDx, που ειδικεύεται στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και της διαλεκτικής μεθόδου. Μέσα από τις παρουσιάσεις του, εμπνέει το κοινό να αμφισβητεί, να ρωτά και να αναζητεί βαθύτερη κατανόηση, αναδεικνύοντας τη δύναμη της ερώτησης ως εργαλείο μάθησης και προσωπικής εξέλιξης.